Abstinent wonen bij het Leger des Heils

 

Verslavingskliniek snakt naar ‘abstinente’ plekken

Het Leger des Heils heeft een ‘aanjaagteam’ samengesteld dat in alle zeven werkregio’s van het Leger gaat helpen bij het creëren van woonvormen waar niet gebruikt mag worden. Bella, die met succes haar traject in verslavingskliniek De Wending doorloopt, weet wat er gebeurt als er niet zo’n plek voor haar komt. ‘Dan ben ik zo weer terug bij af.’

TEKST CATHARINUS VAN DEN BERG FOTOGRAFIE ALBA ROSA

In het allerlaatste kantoortje van verslavingskliniek De Wending, zit Bella (53) te praten met zorgcoördinator Puck van der Linden. Het is een zonnige dag, midden in de Veluwse bossen, maar het lijkt ook wel alsof ze iets te vieren hebben. Dat blijkt. Bella vertelt dat ze de afgelopen tijd weer ‘in gebruik ‘ was. Nog niet in het echt, maar in haar hoofd wel. Ze dreigde het op te geven, alle winst die ze de afgelopen tijd in De Wending heeft behaald weer te laten lopen.
Op De Wending hadden ze het wel in de gaten, zegt Van der Linden. ‘Dat er iets wás, tenminste.’ ‘Mijn dochter voelde ook iets aan’, zegt Bella. ‘Ze vroeg me van de week: mam, je gaat je telefoon toch niet verkopen, he? Alsof ze aanvoelde dat ik weer zocht naar manieren om aan spul te komen.’
‘Maar ik heb het open gegooid’, zegt Bella. De opluchting straalt van haar gezicht. Ze voelt zich zichtbaar van een last bevrijd. Wie ze in vertrouwen heeft genomen, vraagt Van der Linden. ‘Ik heb met de maatschappelijk werker gepraat’, antwoordt Bella. ‘Wanneer was dat?’, wil Van der Linden weten.
‘Gisteren.’ Als vanzelf gaat het gesprek van gisteren naar morgen. De toekomst voor Bella is onzeker. Ja, het gaat goed met haar. Ja, ze heeft een netwerk. De liefde van een stel fijne dochters, om te beginnen. Dus ze wil terug naar Amsterdam, waar zij zelf vandaan komt en waar haar dochters wonen. Maar ze weet het zeker: als ze in een huis terecht komt waar gebruikt wordt, gaat het weer mis. ‘Dan ben ik zo terug bij af.’

Hoogoord, een abstinente woonvorm in Amsterdam

Maar vind in Amsterdam maar eens een ‘abstinente plek’. In het Leger des Heils kantoor in Amsterdam-Noord ontmoeten we Stephany-Joy Eerhart. Zij geeft leiding aan Hoogoord, de enige woonvorm van het Leger des Heils Amsterdam waar middelengebruik niet gedoogd wordt. ‘Nee, ook blowen niet, geen methadon, en zelfs geen slaapmedicatie. Ook dat valt onder de opiaten immers.’ Het Leger des Heils heeft een ‘gedoogtraditie’, dat weet Eerhart ook wel. ‘Maar onze stichter William Booth zei ook: we berusten er niet in. Een mensenleven is te waardevol om kapot te laten gaan aan middelengebruik.
’Het gaat goed op Hoogoord, vertelt Eerhart. Bijzonder is de inzet van ervaringsdeskundigen. ‘We zetten 16 uur per week ervaringsdeskundigen in, tegen 2,5 uur professionele hulpverlening.’ Hoogoord begon als een experiment. Eerst viel het onder ‘intramuraal’, maar de kleinschalige woonvorm is langzaam maar zeker losgemaakt uit de instelling en valt nu onder ‘ambulant’. Eerhart weet hoe weerbarstig het verslaafde leven is, en ze zegt dat ze ‘mazzel’ heeft op haar locatie, maar ze weet donders goed dat het meer is dan puur geluk. ,,Onze bewoners zijn echt gemotiveerd om clean te blijven en hun leven opnieuw op te bouwen zonder gebruik. Ze hebben vaak in een voortraject al geleerd goed te reflecteren op hun valkuilen en de ervaringsdeskundigen weten als geen ander aansluiting bij hen te vinden.’’

Een nieuw ‘zorgproduct’ heeft tien tot vijftien jaar nodig om niet meer ‘nieuw’ te zijn, weet Eerhart. ,,Dat vraagt continue inzet van ons als organisatie om de best mogelijke zorg aan te bieden en het product op de kaart te houden van de zorgmarkt.’’ Hoogoord traint haar medewerkers in de CRA methodiek die het Leger des Heils ook in verslavingskliniek De Wending hanteert, naast de methode van Herstelgericht Werken. ,,De methode richt zich op positieve krachtbronnen die de plek van de verslaving kunnen innemen, en de bewoner helpen sterker te maken in het leven.’’
Werkt dat? Eerhart glimt. ,,We hebben tot nu toe tien trajecten gedaan, en daarvan is er maar één negatief beëindigd.’’ Eerhart kan bijna niet stoppen met vertellen. Ze neemt ons mee in het verhaal van een man die bij een dag- en nachtopvang verbleef en zo wanhopig was at hij niet meer verder wilde leven. Hij werd opgenomen bij De Wending en is aansluitend bij Hoogoord komen wonen. ,,We hebben zo zijn hele traject kunnen volgen en intensief samengewerkt met De Wending. Ik wil er niet aan denken hoe het gelopen was als deze man die kansen niet had gekregen.’’

Aanjaagteam

De CRA-methodiek die Eerhart noemt, verbindt Hoogoord aan De Wending. Het NISPA en Esther Pars, een promovenda van het Radboudumc, onderzoeken momenteel waarin de effectiviteit van deze methodiek schuilt. De resultaten daarvan worden later dit jaar verwacht. Coördinator Puck van der Linden van De Wending weet in elk geval dat het helpt als de cliënten in één methodiek, in één verhaal blijven nadat ze de verslavingskliniek verlaten hebben. ‘De aansluiting tussen onze kliniek en een nieuwe woonvorm waarin ook niet gebruikt mag worden, is cruciaal. Liefst zien we dat er op die plekken voortgebouwd kan worden op de CRA-methode waarmee wij werken. Dat geeft de bewoner houvast.’
Maar abstinente woonvormen, zeker kleinschalige, zijn niet dik gezaaid bij het ‘Leger’. Daarom is er op het hoofdkantoor in Almere een ‘aanjaagteam’ geformeerd, onder leiding van Tjalling Vonk. ‘We zijn als Leger des Heils altijd goed geweest in nooit iemand afschrijven. Wij geloven in tweede kansen, derde kansen en in alle kansen daarna. Maar voor mensen die echt van de middelen áf willen, hadden we niet zo veel. Hen boden we te weinig hulp.’

Van der Linden: ‘Het is voor ons best frustrerend af en toe. Dan zien we dat het mensen lukt, écht lukt om bij ons van hun verslaving af te komen. Je ziet ze met elke week dat ze clean zijn meer ruimte in hun hoofd krijgen. Hun wereld wordt groter en er komt meer licht – en dan komen ze op een plek terecht waar middelengebruik gedoogd wordt. Vaak zie je dan dat het herstel nog zo broos is, dat ze weer vallen voor de middelen. En dan kunnen ze overnieuw beginnen.’ Zelfs voor het succes van de behandeling op De Wending zelf is het belangrijk dat er middelenvrije woonvormen komen, zegt Van der Linden. ‘Het maakt voor onze deelnemers een wezenlijk verschil of er helderheid is over het vervolg. Dat geeft hen perspectief. Ze kunnen dan van de middelen af raken én blijven.’

Zeven abstinente woonplekken, in elk van de zeven landelijke regio’s van het Leger des Heils één. Dat is het doel van het aanjaagteam voor het komende jaar. ‘Minimaal’, beklemtoont Tjalling Vonk.
En Bella weet waarom hij dat zegt: Hoogoord is een huis voor vier ex-verslaafde mannen. Daartussen is voor haar als vrouw geen goede plek. ‘Voor mij blijft het echt onzeker. Ik zou zo graag weten dat er na De Wending ook een goede plek is voor mij…’

Het Leger des Heils biedt door heel het land beschermde woonplekken aan waarbij 24 uur per dag begeleiding aanwezig is. De beschermde woonplekken zijn voor vrouwen en jonge moeders, jongeren, mensen met een verslaving en mensen met psychiatrische problemen, die vaak geen of een beperkt sociaal netwerk hebben en nergens anders terecht kunnen. Mensen krijgen een veilige en stabiele basis om aan hun toekomst te bouwen. De belangrijkste doelstelling is dat mensen zo goed mogelijk kunnen meedoen in de samenleving. Ze werken daarbij samen met andere hulpverleningsinstanties. Sinds kort bieden ze - naast Apeldoorn - ook in Amsterdam abstinente woonplekken aan. Deze woonplekken zijn bedoeld voor mensen die de wens hebben om middelenvrij te leven in aansluiting op een klinische behandeling in een verslavingskliniek (bv. de Wending). Ze hebben de wens om actief aan het eigen herstel te werken en volgen hiervoor het programma dat de locatie aanbiedt. Ervaringsdeskundigen zijn daarbij een onmisbare schakel.