Web-based behandeling Etendebaas.nl

Vraag en doelstelling

Ondanks de veelal ernstige psychische, lichamelijke en sociale gevolgen van eetstoornissen en het frequente voorkomen van deze stoornissen in de Nederlandse bevolking, worden veel mensen met een eetstoornis niet behandeld binnen de reguliere gezondheidszorg. Dit hangt samen met verschillende factoren, zoals persoonlijke barrières bij patiënten om het eetprobleem bespreekbaar te maken (bijv. vanwege schaamte of angst voor stigmatisering), onvoldoende kennis en ervaring bij huisartsen om een eetstoornis te herkennen, een tekort aan gespecialiseerde behandelingen, praktische bezwaren (bijv. reistijd, afstand, openingstijden), en wachttijden. Er is daarom dringend behoefte aan laagdrempelige en toegankelijke interventies voor deze doelgroep. Het internet biedt deze mogelijkheid vanwege de hoge mate van anonimiteit, de 24-uurs toegankelijkheid en het intensieve gebruik onder de algemene bevolking. Ter uitbreiding van het bestaande behandelaanbod is om die reden in 2009 de eHealth interventie ‘Etendebaas.nl’ ontwikkeld. Dit is een web-based behandeling waarin patiënten met een eetstoornis intensief, via het internet, contact hebben met een persoonlijk therapeut. De centrale vraag binnen het huidige onderzoek was of deze web-based behandeling een effectieve behandelmethode zou kunnen zijn voor patiënten met een eetstoornis, aansluitend op hun wensen, en leidend tot verbetering van de eetstoornispsychopathologie, gerelateerde gezondheid en kwaliteit van leven. Aangezien terugval in eetstoornisproblematiek veelvuldig voorkomt en eetstoornispatiënten hier ook vaak lange tijd kwetsbaar voor zijn, is tevens onderzocht of de effecten van de web-based behandeling ook op langere termijn behouden blijven. Verder is gekeken naar de ervaringen van deelnemers met de web-based behandeling, de mate van behandeluitval en de redenen van deelnemers om de behandeling voortijdig te stoppen. Ook mogelijke voorspellende factoren van behandeluitval is in het onderzoek meegenomen.

Opzet

In een eerste fase heeft een pilotstudie naar de uitvoerbaarheid en doelmatigheid van de web-based behandeling Etendebaas.nl plaatsgevonden en deze studie liet positieve resultaten zien. Vervolgens is een gerandomiseerde trial gestart waarin de web-based behandeling is vergeleken met een wachtlijstcontrolegroep onder 214 vrouwen met bulimia nervosa (BN), binge eating disorder (BED) en eetstoornis niet anderszins omschreven (ESNAO). De onderzoeksdeelnemers werden willekeurig toegewezen aan de interventiegroep (n=108) of wachtlijstcontrolegroep (n=106), en gestratificeerd naar type eetstoornis (BN: n=44; BED: n=85; ESNAO: n=85). Deelnemers uit de interventiegroep konden direct starten met de behandeling; de overige deelnemers hebben eerst 15 weken gewacht alvorens zij van start konden gaan. Zelfrapportagevragenlijsten gericht op de eetstoornispsychopathologie, lichaamsontevredenheid en gerelateerde gezondheid zijn door deelnemers ingevuld voor aanvang van de behandeling, na afloop van de behandeling en 3, 6 en 12 maanden later. De effecten van de web-based behandeling zijn onderzocht door de resultaten van de interventiegroep na afloop van de behandeling te vergelijken met de resultaten van de controlegroep na de 15 weken durende wachttijd. De 3, 6 en 12 maanden follow-up data gaven inzicht in het behoud van de behandelresultaten op langere termijn.

Conclusies en aanbevelingen

Deelname aan de web-based behandeling resulteerde in een afname van eetstoornispsychopathologie en lichaamsontevredenheid en leidde tevens tot een verbeterde gezondheid. Resultaten bleven tot een jaar na afloop van de behandeling behouden. Daarentegen was de behandeling minder goed in staat om een klinisch relevante verbetering van lichaamsgewicht teweeg te brengen. Dit onderzoek heeft daarmee laten zien dat de web-based behandeling Etendebaas over het algemeen een goed uitvoerbare, toegankelijke en effectieve interventie is voor patiënten met diverse typen eetstoornissen (BN, BED, ESNAO). Ook patiënten die al jaren worstelden met hun eetstoornis maar niet bereikt werden door de reguliere gezondheidszorg, vonden de weg naar deze nieuwe vorm van hulp. Etendebaas voorziet daarmee in de behoefte van vele patiënten en vormt een goede aanvulling op het bestaande behandelaanbod voor deze doelgroep.

Behandeluitval is een belangrijke zorg bij behandeling van patiënten met een eetstoornis en ook voor de web-based behandeling ligt een belangrijke uitdaging in het behouden van meer deelnemers tot aan het einde van het behandelprogramma. Van alle deelnemers rondde 62.4% de behandeling volledig af (completers), 18.5% stopte voor of tijdens deel 1 (vroege uitvallers) en de overige deelnemers (18.5%) beëindigde het behandelprogramma tijdens het 2e deel van de behandeling (late uitvallers). De belangrijkste redenen voor het niet voltooien van de behandeling waren gerelateerd aan persoonlijk omstandigheden (bijv. tijdgebrek en persoonlijke problemen), de online methodiek (bijv. een gebrek aan face-to-face contact) en de behandelinhoud of het behandelprotocol (bijv. aanbevelingen sluiten onvoldoende aan bij persoonlijke situatie, geen nieuwe inzichten, of eetdagboek vraagt te veel tijd).

Looptijd

2010 - 2015

Opdrachtgever

Tactus Verslavingszorg

Onderzoeksteam NISPA

Dr. Elke ter Huurne (sr. onderzoeker Tactus verslavingszorg)
Dr. Marloes Postel (sr. onderzoeker Tactus verslavingszorg)
Dr. Hein de Haan (1e geneeskundige /  psychiater Tactus verslavingszorg)
Prof. Dr. Job van der Palen (hoogleraar Universiteit Twente & klinisch epidemioloog/ wetenschapscoördinator Medisch Spectrum Twente)
Prof. Dr. Cor de Jong (voormalig wetenschappelijk directeur, NISPA)

Contactpersonen

Dr. Elke ter Huurne